15 sierpnia przypada 104. Rocznica Bitwy Warszawskiej i Święto Wojska Polskiego. Tego dnia na mogiłach żołnierskich zapłoną Światełka Pamięci.

W powiecie sokólskim kwatery żołnierzy walczących z nawałą bolszewicką 1920 roku znajdują się w Sokółce, Kuźnicy, Nowym Dworze, Krynkach, Sidrze, Klimówce i Mieleszkowcach Pawłowickich.

Na sokólskiej nekropolii, wśród spoczywających żołnierzy poległych w wojnie polsko – bolszewickiej, znajduje się oddzielny grób kpr. Wandy Hermanówny z 4. Pułku Strzelców Podhalańskich. Sanitariuszka zmarła w szpitalu polowym w Sokółce, od odniesionych ran podczas walk pod Zaśpiczami, które stoczono 21 września 1920 roku.

We wniosku o odznaczenie ppłk. Mieczysław Boruta – Spiechowicz pisał: „ W akcji na miejscowość Zaśpicze dnia 21 września 1920 r. brała udział kapral sanitariuszka Hermanówna Wanda przydzielona do sekcji sanitarnej 1 baonu. Każdy czyn siostry Hermanówny nacechowany był odwagą i głębokim samozaparciem się. Siostra Hermanówna niepomna na nawoływania oficerów, mimo, że to nie było jej obowiązkiem szła w pierwszą linię i skuteczną pomoc niosła rannym. W tym pełnym poświęcenia dziele nie odstraszał jej nigdy najsilniejszy ogień. Dnia 21 września 1920 r. udała się śp. siostra Hermanówna do samej wioski Zaśpicze gdzie nie tylko działała jako sanitariuszka ale i słowem zachęcała żołnierzy do wytrwania. W czasie ataku na Zaśpicze, zauważywszy kilku ciężko rannych żołnierzy mimo nalegań śp. kpt. Świąteckiego, który usiłował ją od tego powstrzymać, wśród huraganowego ognia poszła rannym nieść pomoc. W czasie opatrywania rannych na pobojowisku ugodzona została kulą w brzuch, skutkiem czego zmarła po dwóch dniach w szpitalu polowym“.

Tak pisał o jej męstwie generał Tadeusz Rozwadowski w pośmiertnym wniosku o nadanie Krzyża Walecznych w 1921 roku:

„W czasie trzydniowego ataku na Skniłów i Skniłówek dnia 29, 30 i 31 grudnia 1918 r. sanitariuszka Wanda Hermanówna z nieustraszoną odwagą spełniała swe obowiązki niejednokrotnie wynosząc i opatrując rannych pod gradem kul w huraganowym ogniu artylerii nieprzyjacielskiej. Dnia 4 stycznia 1919 r. brała udział w kontrataku na Skniłówek i Skniłów zajęty przez Ukraińców opatrując rannych zaraz w pierwszej linii i biegnąc wraz z pierwszą falą do ataku“.

Wanda Hermanówna córka Kazimierza i Kazimiery z Kuligów urodziła się 25 grudnia 1895 roku w Krakowie-Podgórzu. Była absolwentką Szkoły Handlowej we Lwowie. W latach 1914-15 czynnie działała w Lidze Kobiet i Czerwonym Krzyżu w Zakopanem. Już wówczas jako sanitariuszka opatrywała rannych legionistów. Była jednym z pierwszych obrońców Lwowa gdzie wykazała się wielką odwagą i bohaterstwem jako sanitariuszka podczas trzydniowego ataku na Skniłów i Skniłówek. Pośmiertnie odznaczona została Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz Krzyżami: Walecznych, Niepodległości i Obrońców Lwowa.

W lutym 1928 r., staraniem matki, prochy Hermanówny zostały przeniesione z Sokółki do rodzinnego Zakopanego i złożone na Pęksowym Brzysku.

Jutro, 15 sierpnia w miastach powiatu sokólskiego odbędą się uroczystości 104. Rocznicy Bitwy Warszawskiej. Tego dnia o godzinie 17:00 planowany jest spacer po sokólskiej nekropolii. Na żołnierskich grobach zapłoną Światła Pamięci.

Organizatorami wydarzenia są Powiat Sokólski i Patriotyczna Sokółka.

Krzysztof Promiński

fot. Archiwum Historii Mówionej