Jest takie miejsce w województwie podlaskim, które w zaciszu przepięknej natury, nad brzegiem rzeki Netta, w niedalekiej odległości od jeziora Necko, przyciąga swoim urokiem mnóstwo ludzi. Mowa tu o Sanatorium Augustów „Pałac na wodzie”, której założycielem i właścicielem jest Bogusław Falkowski. To szalenie wszechstronna osoba. Jest przedsiębiorcą, menagerem, właścicielem ośmiu Zakładów Opieki Zdrowotnej na Podlasiu, jest też organizatorem turystyki, patriotą i zasłużonym działaczem społecznym. Ma też na swoim koncie bogatą działalność w zakresie pożarnictwa w naszym regionie.
W związku z 70 rocznicą powołania Zawodowej Straży Pożarnej w Sokółce, Bogusław Falkowski zgodził się z nami porozmawiać o pożarnictwie. W trakcie rozmowy przywitał nas w stroju nawiązującym do okresu sprzed 100 lat. Kilka dni przed naszym spotkaniem obchodzona była setna rocznica nadania honorowego obywatelstwa Białegostoku Marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, na której Bogusław Falkowski występował w tym właśnie stroju.
– Józef Piłsudski stworzył podstawy niepodległości, jak również tworzył nowe struktury, w tym swoje miejsce znalazło również pożarnictwo – podkreślił nasz rozmówca.
Ludzkość od zarania dziejów miała ciągły kontakt z ogniem, wodą i innego rodzajami nieszczęściami, musiała przeciwstawiać się tym żywiołom. Z uwagi na te zagrożenia, zaczęto tworzyć grupy, które miały na nie reagować i czuwać nad bezpieczeństwem. To były Ochotnicze Straże Pożarne.
W okresie powojennym, jako młody człowiek, Bogusław Falkowski obserwował strażaków pędzących do samochodów ratowniczych. Najczęściej były to pojazdy STAR, osobowe lub beczkowozy. Przez wiele lat bacznie przyglądał się pracy strażaków. Po zakończeniu studiów jako jedyny student wszystkich podlaskich uczelni otrzymał w nagrodę wyjazd do Stanów Zjednoczonych. A kiedy wrócił zza oceanu, pracował w państwowych ośrodkach maszynowych, gdzie zajmował się technologią budowy maszyn. Zainteresował się szkolnictwem, czego efektem było prawie 20 lat pracy w Zespole Szkół Rolniczych w Różanymstoku, gdzie był nauczycielem mechanizacji rolnictwa. Odkrył w sobie powołanie do pracy z młodzieżą. Tak jak wcześniej Salezjanie zajmowali się wychowywaniem trudnej młodzieży, tak i on postawił na kształtowanie młodych, niesfornych ludzi. Podstawą wychowania były zajęcia sportowe.
Nauczyciel z pasją
– Pamiętam, gdy jako młody nauczyciel dostałem polecenie od dyrekcji zorganizowania Młodzieżowej Drużyny Pożarniczej. Było to niezmiernie trudne przedsięwzięcie, ponieważ nie było żadnych warunków do tego. Nie było nawet żadnej placówki typu harcówka, mogącej służyć nam do spotkań- przypomina pan Falkowski.
Dodaje, że Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze są to komórki organizacyjne jednostek OSP, powoływane na podstawie statutu OSP. Powołuje się je w celu szerszego zainteresowania młodych ludzi działalnością społeczną na rzecz ochrony przeciwpożarowej i przygotowania jej do bezinteresownej służby w szeregach OSP. Członkami mogą być zarówno i chłopcy i dziewczęta w wieku do 18 lat. Do podstawowych zadań Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych należy udział w zapobieganiu pożarom poprzez oddziaływanie na środowisko w celu przestrzegania przepisów przeciwpożarowych, podnoszenie wiedzy i umiejętności członków Drużyny w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej. Ponadto MDP zajmuje się organizowaniem działalności kulturalno-oświatowej w środowisku z uwzględnieniem aspektów ochrony przeciwpożarowej, rozwijaniem sprawności fizycznej członków poprzez uprawianie różnych dyscyplin sportowych i turystyki oraz podejmowanie i realizacja zadań pożytecznych dla ochrony przeciwpożarowej i drużyny oraz macierzystej OSP.
Pierwsze zgrupowanie i ocena działalności Drużyn Pożarniczych z udziałem drużyny Bogusława Falkowskiego odbyło się w 1985 roku w Białymstoku. Wówczas także został ogłoszony przez wicekuratora Oświaty i Wychowania, Jerzego Siwika, Turniej Wiedzy Pożarniczej pod hasłem „Młodzież zapobiega Pożarom”, w którym MDP z Różanegostoku wzięła pierwszy raz udział.
– Po tym spotkaniu zaczęliśmy działać. Motorem napędzającym działanie MDP było współzawodnictwo. Pierwsze składy moich drużyn liczyły 24 dziewcząt i 22 chłopców- opowiada Falkowski
Pierwsze zebranie Młodzieżowej Drużyny Pożarniczej, której był opiekunem odbyło się 20 września 1986 roku w Zespole Szkół Rolniczych w Różanymstoku. Uczestniczyli w nim Komendant Rejonowej Straży Pożarnej kpt. Andrzej Cibor, przedstawiciel Urzędu Miasta Stanisław Kondracki, wicedyrektor Zespołu Szkół Rolniczych w Różanymstoku Tomasz Rogoziński. Podstawowym punktem spotkania było zapoznanie z działalnością Ochotniczej Straży Pożarnej, wybory nowej Rady Drużyny, podsumowanie działania MDP oraz przedstawienie nowych wytycznych na kolejny rok.
Każdego kolejnego roku działalności MDP zgłaszali chęć współzawodnictwa w zawodach drużyn pożarniczych. Z kolei z końcem każdego roku kalendarzowego odbywały się podsumowania osiągnięć i pracy wszystkich współzawodniczących MDP.
– Postaraliśmy się również o pełne umundurowanie dla obu drużyn- zaznacza pan Bogusław.
Pożarnictwo ma silny aspekt wychowawczy
W jego pamięci został wyjazd na kulig do OSP Kamiennej Starej pod Dąbrową Białostocką, pod koniec stycznia 1986 roku. W ramach tego wyjazdu MDP uczestniczyło w pokazie i demonstracji sprzętu pożarowego, było też ognisko. W świetlicy OSP omawiane były zakresy działalności MDP na najbliższy okres. Podopieczni MDP brali też udział w konkursie wiedzy przeciwpożarowej przeprowadzonym przez przedstawicieli OSP z Dąbrowy Białostockiej. Wtedy to zakres działań i nakład pracy został zauważony przez władze wojewódzkie. W efekcie, 13 kwietnia 1986 roku, płk. Dziermański, Komendant Wojewódzki Straży Pożarnych w Białymstoku złożył na ręce Falkowskiego pierwszy list gratulacyjny za efekty pracy z młodzieżą pożarniczą oraz za kształtowanie patriotycznych obywatelskich postaw wśród młodych adeptów pożarnictwa.
Pan Bogusław podkreśla bardzo mocno, że pożarnictwo posiada silny aspekt wychowawczy. W pracy z młodzieżą wtajemniczał podopiecznych w tajniki pożarnictwa, a przy tym wprowadzał wielokierunkowe działanie, co pozytywnie wpływało na ich wychowanie. Niie ograniczał się wyłącznie do pojedynczych spotkań, tylko do wielokierunkowego rozwoju. Był sport, były zawody pożarnicze. Będąc na wyjeździe we Francji dodatkowo zainspirował się poznanym tam zespołem polonijnym i zapragnął stworzyć taki przy drużynie pożarniczej. Jak postanowił, tak zrobił. Wskrzesił Zespół Pieśni i Tańca Różyczki. To wszystko procentowało w wychowaniu młodych ludzi. Było też coraz szerzej zauważane.
W 1987 roku w Kurierze Podlaskim pojawił się krótki artykuł na temat zawodów drużyn pożarniczych w Dąbrowie Białostockiej, na zdjęciu znalazła się Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza, pod pieczą Bogusława Falkowskiego. „Sukcesy białostockich strażaków, a przede wszystkim Grzegorza Tyszuka pobudzają wyobraźnię młodzieży. Stąd coraz więcej zawodów strażackich, imprez najróżniejszego typu. W szkołach i zakładach pracy powstaje coraz więcej drużyn strażackich” – to fragment tego artykułu, który znalazł się w Kronice Pożarnictwa, będącej własnością Bogusława Falkowskiego.
Z każdym rokiem jego drużyna pożarnicza zdobywała coraz większe doświadczenie i pięła się w górę. Na konkursach i zawodach zdobywali coraz wyższe miejsca. W końcu otrzymali pierwszą delegację na ogólnopolskie zawody pożarnicze. W 1988 roku w Powierciu odbyło się współzawodnictwo młodzieżowych drużyn pożarniczych Szkół Rolniczych, Leśnych i CZS „Samopomoc Chłopska”. W rywalizacji uczestniczyło 119 drużyn z 27 województw. Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza przy Zespole Szkół Rolniczych w Różanymstoku należąca do OSP w Dąbrowie Białostockiej zajęła czwarte miejsce w kraju, uzyskując dyplom i nagrodę Zarządu Głównego Związku OSP oraz Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
Opiekun podkreśla, że ten sukces nie przyszedł od razu. Pierwszym poważnym osiągnięciem drużyny było uzyskanie czwartego miejsca w województwie białostockim, a następnie, w kolejnych latach: trzeciego i drugiego miejsca. Wielokierunkowa działalność zaowocowała w 1987 roku pierwszym miejscem w województwie i czwartym w kraju. Efekt wychowawczy był widoczny. Młodzież garnęła się do pracy. Młodzi strażacy z Różanegostoku zajmowali się nie tylko kształtowaniem umiejętności zwalczania pożarów, osiągali najwyższe noty na zawodach sportowo-pożarniczych, ale również rozwijali działalność kulturową.
Muzeum i orkiestra
W tym okresie również narodził się pomysł stworzenia muzeum pożarnictwa. Szybko zaczęto go realizować. Prace zaczęły się od remontu magazynku ochrony roślin, w którym nie było podłóg, tynków, a drzwi udawały sklejone deski. Równolegle trwały prace nad tworzeniem orkiestry dętej przy Młodzieżowej Drużynie Pożarniczej. Udało się uzyskać instrumenty, co było swego rodzaju rekompensatą za remont pomieszczenia, w którym powstawało muzeum pożarnictwa. Po wielu tygodniach przygotowań, 27 maja 1988 roku, w Zespole Szkół Rolniczych w Różanymstoku odbyło się otwarcie Rejonowego Społecznego Muzeum Pożarnictwa, powstałego z inicjatywy szkolnej młodzieżowej drużyny pożarniczej, przy współudziale Rejonowej Komendy Straży Pożarnych i Społecznego Komitetu Kultury w Dąbrowie Białostockiej. Otwarcie muzeum połączone było z akademią z okazji Święta Strażaka i „Dni Ochrony Przeciwpożarowej”. Były występy, ognisko. Wówczas Bogusław Falkowski otrzymał złotą, srebrną i brązową odznakę za zasługi dla pożarnictwa Związku Ochotniczych Straży Pożarnych. Jednym z najcenniejszych eksponatów Muzeum był sztandar z roku 1926 Ochotniczej Straży Ogniowej w Dąbrowie. Uratował go od zniszczenia w czasie II wojny światowej, ukrywając na wieży kościoła, ówczesny naczelnik OSP, Stanisław Kirej. Wtedy spłonęła niemal cała Dąbrowa. Po wojnie sztandar poddano renowacji. Obecnie znajduje się on w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Białostockiej. W 1989 roku, na pisemną prośbę Młodzieżowej Drużyny Pożarniczej w Różanymstoku, jako eksponat przekazano do muzeum samochód pożarniczy Star 25, który był przeznaczony do kasacji.
W skład wyposażenia muzeum wchodziły: mundury strażackie dziewczęce i chłopięce, pasy strażackie z toporkami, pasy strażackie z toporkami, hełmy strażackie, motopompa, wąż pożarniczy, wąż pożarniczy W-75, wąż pożarniczy W-52, rozdzielacz, smok ssący, klucz do węży, prądownica, gaśnice proszkowa, śniegowa, halogenowa, zbiornik na wodę, puchar metalowy i kryształowy, kufel ozdobny ceramiczny, gablota oszklona, ławki uczniowskie.
Kolejnym ważnym momentem w historii drużyny była wizyta Prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego w Dąbrowie Białostockiej, która odbyła się 17 listopada 1991 roku. Prezydent w jej trakcie odwiedził sanktuarium Matki Boskiej w Różanymstoku, wspólnie z młodzieżą zasadził dąb wolności, który rośnie do dziś. Kaczorowski odwiedził też Muzeum Pożarnictwa. Na tą pamiątkę złożył podpis w Kronice Pożarnictwa.
– Potem doszło do wyciszenia mojej działalności związanej z pożarnictwem. Muzeum zostało przekazane księżom Salezjanom. Jedyne, czego mi żal, to zdjęcia strażaków z okresu międzywojennego. Możliwe że uda się jeszcze odzyskać jakieś pamiątki z muzeum, o ile jeszcze gdzieś istnieją- mówi pan Bogusław
Dziś tego muzeum już nie ma. Jego twórca podkreśla, że najcenniejszą pamiątką z okresu istnienia placówki i jego pracy z młodzieżą w ramach MDP, jest Kronika działalności jednostki.
– Był to bardzo ciekawy czas, lata pełne pracy, pełne satysfakcji, wyzwań. Teraz, gdy spotykam swoich wychowanków, dziękują mi, że mogli być pod moją opieką. Kilku z nich związało swoje dalsze losy z zawodową służbą w pożarnictwie, co jest dla mnie ogromną radością – kończy.
Oprac. Sylwia Matuk
fot. Juliusz Stelmaszek
