31 stycznia 1919 r. został sformowany Pułk Jazdy Tatarskiej im. Mustafy Achmatowicza.

Pułk składający się przed 1920 rokiem z około 600 żołnierzy poniósł tak ciężkie straty w czasie walk z Bolszewikami, że podjęto decyzję o nieodtwarzaniu go i po wojnie utworzono jedynie szwadron tatarski w ramach 13 pułku ułanów, który tak dzielnie jak jego poprzednicy bił się z Niemcami we wrześniu 1939 roku.

Żołnierzami byli przede wszystkim polscy Tatarzy ale służyli w nim też muzułmanie innych narodowości m.in. Azerowie.

14 lutego oddział został przeniesiony do Ostrowi Mazowieckiej, a 23 lutego do Białegostoku.

Ostatecznie w lipcu 1919 roku sformowano trzy szwadrony liniowe, szwadron karabinów maszynowych i dywizjon techniczny.

16 września 1919 roku rozkazem naczelnika Józefa Piłsudskiego nadano jednostce nazwę Tatarski Pułk Ułanów imienia pułkownika Mustafy Achmatowicza.

Początkowo walczyli z wojskami niemieckimi w rejonie Grodna, następnie zostali przerzuceni na Polesie. Brali udział w wyprawie kijowskiej i wkroczyli do Kijowa. Osłaniając wojska polskie w walkach odwrotowych w rejonie Horynia nad Styrem ponieśli bardzo duże straty. Pozostało tylko 86 ułanów. W Płocku doszło do odtworzenia pułku.

To tatarscy ułani wyróżnili się podczas walk o Płock podczas wojny polsko-bolszewickiej, a o tej bitwie tak napisał lekarz Wojciech Jedlina-Jacobson:

“Szwadron ułanów i Tatarów przebił się brawurowym, wprost szaleńczym atakiem przez piechotę bolszewicką w mieście i rzucił się na artylerię i tabory, wzniecając popłoch na tyłach wroga, na którego natarła teraz piechota. Wszystko to rozegrało się dosłownie w kilkunastu minutach. Po godzinach zażartej walki z przewagą bolszewickich sił, jeden wspaniały atak polskich ułanów rozstrzygnął o losie miasta. Potomkowie bohaterów spod Somosierry pokazali, co potrafią. Pogoń trwała przeszło dobę. Na trzeci dzień, prawie przez 8 godzin bez przerwy, prowadzono jeńców przez most. Szli kolumnami po 200 ludzi – każdą kolumnę prowadził jeden ułan”.

W roku 1936 1. Szwadron Pułku Ułanów Wileńskich przemianowano na 1 Szwadron Tatarski. Od roku 1938 jego dowódcą był Tatar polski – rotmistrz Aleksander Jeljaszewicz. 

Zasługi bojowe żołnierzy spod znaku półksiężyca i gwiazdy do dziś są chlubą społeczności tatarskiej zamieszkującej powiat sokólski, a pamięć o bohaterach Pułku Ułanów imienia pułkownika Mustafy Achmatowicza i podkomendnych rotmistrza  Jeliaszewicza jest przekazywana z pokolenia na pokolenie, podtrzymując tradycję i dziedzictwo ich dzielnych czynów.

Krzysztof Promiński

fot. CAW