W dzisiejszy wieczór, 20 marca, Powiatowy Dom Kultury w Sokółce stał się miejscem spotkania z historią, zorganizowanego w ramach cyklu „Przystanek Historia IPN”. Na wydarzenie przybyli pasjonaci historii z Sokółki, którzy z ogromnym zainteresowaniem wysłuchali prelekcji pani Teresy Mlejnek-Dylewskiej, pracownicy białostockiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.
Prezentacja dotyczyła jednego z najbardziej dramatycznych aspektów II wojny światowej – przymusowych robót wykonywanych przez obywateli okupowanych przez Niemców terenów.
– Współczesna potęga gospodarcza Niemiec ma swoje korzenie w pracy przymusowej milionów ludzi z krajów okupowanych przez III Rzeszę podczas II wojny światowej – stwierdziła prelegentka.
Zaznaczyła, że według szacunków około 12 milionów osób było zmuszonych do pracy na rzecz niemieckiej gospodarki w tamtym okresie, z czego od 2,5 do 3 milionów stanowili Polacy. Pierwszą grupę przymusowych robotników stanowili polscy jeńcy wojenni, którzy byli zmuszani do podpisania oświadczenia o dobrowolnej rezygnacji ze statusu jeńca.
Pani Teresa szczegółowo przybliżyła temat „Przymusowych robót w III Rzeszy”, bazując na dokumentach archiwalnych oraz świadectwach osób, które doświadczyły tej tragicznej rzeczywistości. W swoim wykładzie, prelegentka ukazała pełny obraz tego, jak przebiegał proces kwalifikowania do pracy przymusowej, jak wyglądały transporty ludzi na miejsce pracy oraz jakie warunki prawne i socjalne panowały wówczas dla tych, którzy byli zmuszeni do pracy na rzecz niemieckiego okupanta.
– Po dotarciu na miejsce robotnicy przymusowi byli poddawani selekcji, przypominającej handel niewolnikami. Właściciele gospodarstw wybierali przede wszystkim młodych, silnych mężczyzn oraz kobiety, natomiast ci, którzy nie znaleźli nabywców, byli przewożeni do kolejnych miejsc, gdzie czekali na przydzielenie nowym „właścicielom” – relacjonowała Teresa Mlejnek-Dylewska.
Prelegentka szczegółowo omówiła sposób, w jaki niemieckie władze organizowały system pracy przymusowej, a także zwróciła uwagę na znaczenie relacji pomiędzy pracodawcami a robotnikami.
– Polacy byli w znacznie gorszej sytuacji niż robotnicy z zachodniej Europy. Otrzymywali jedynie symboliczne wynagrodzenie i nie przysługiwały im urlopy, podczas gdy pracownicy z Francji, Belgii czy Holandii mieli prawo do odpoczynku – podkreśliła.
W wykładzie poruszone zostały także kwestie związane z dyskryminacją robotników przymusowych, którzy, oprócz trudnej pracy, musieli znosić upokorzenia i nierówności. Pani Mlejnek-Dylewska przytoczyła liczne przykłady brutalności wobec ludzi zmuszonych do pracy na rzecz III Rzeszy. Warunki życia, a także system opieki zdrowotnej i socjalnej były dalekie od jakiejkolwiek pomocy czy opieki, co tylko pogłębiało dramatyzm tej sytuacji.
W ramach prelekcji, pani Teresa udostępniła także cenne zasoby internetowe, które stanowią nieocenioną pomoc dla osób poszukujących informacji o przymusowych robotnikach i ofiarach represji niemieckiego okupanta. Wymieniła adresy stron, na których można znaleźć dokumenty i świadectwa osób, które przeżyły te tragiczne czasy:
• http://www.straty.pl
• https://arolsen-archives.org/pl/wyszukiwanie-nawigacja/korzystanie-z-archiwum-cyfrowego/
Spotkanie zakończyło się pełną zadumy rozmową, podczas której uczestnicy dzielili się swoimi wspomnieniami. Pan Krzysztof, jeden z uczestników, opowiedział o losach brata swojej babci, który został wywieziony na roboty. Za kradzież jedzenia od właściciela gospodarstwa trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Dachau.
Organizatorami wydarzenia byli: Powiat Sokólski, Powiatowy Dom Kultury w Sokółce oraz białostocki oddział Instytutu Pamięci Narodowej.
Krzysztof Promiński/ fot. Kacper Butwiłowski
