Bronisław Rochalski, jeden z najbardziej zasłużonych żołnierzy sokólskiego podziemia niepodległościowego, urodził się 25 września 1914 roku w kolonii Popławce jako syn Ludwika i Marii z domu Szydłowskiej. Uczęszczał do szkoły powszechnej w rodzinnej miejscowości. Był zapalonym czytelnikiem – znajomi żartowali, że przeczytał wszystkie książki z sokólskiej biblioteki. Po szkole pracował przy budowie kolei.

W 1937 roku rozpoczął służbę wojskową w 14. Pułku Piechoty we Włocławku. Następnie ukończył podoficerską szkołę Korpusu Ochrony Pogranicza i do marca 1939 roku pełnił służbę na strażnicy granicznej.

W kampanii wrześniowej 1939 roku walczył jako kapral w 76. Lidzkim Pułku Piechoty (inne źródła podają, że w 81. Grodzieńskim Pułku Piechoty). 23 września trafił do niewoli sowieckiej, lecz wraz z Antonim Białobłockim i Aniśkiewiczem z Sokółki zdołał uciec z transportu kierowanego na wschód i powrócił w rodzinne strony.

W marcu 1943 roku Bronisław Rochalski wstąpił do Armii Krajowej, przyjmując pseudonim „Pan”. Początkowo pełnił funkcję zastępcy dowódcy plutonu, jednak szybko awansował i objął dowództwo kompanii w placówce Kuźnica. Wówczas zmienił swój pseudonim na „Orlicz”. Był jednym z najbardziej wyróżniających się żołnierzy oddziału Stefana Ejsmonta „Wira”, a z czasem to on przejął dowodzenie większością akcji dywersyjnych.

W październiku 1943 roku jego oddział, współpracując z plutonem chorążego Juliana Kundy „Ługowskiego”, wykoleił niemiecki transport wojskowy na odcinku Nowy Dwór – Grodno, skutecznie odcinając dostawy zaopatrzenia dla frontu wschodniego.

Na przełomie 1943 i 1944 roku oddział „Orlicza” przeprowadził brawurową akcję w Kuźnicy, wysadzając pociąg przewożący młodzież z Krynek, którą Niemcy zamierzali wywieźć na przymusowe roboty do III Rzeszy. Dzięki temu wielu młodych ludzi odzyskało wolność.

W czerwcu 1944 roku Rochalski wraz ze swoimi podkomendnymi zaatakował niemiecką baterię przeciwlotniczą i radiostację w Kuścińcach. W kolejnych dniach jego oddział stoczył walki z oddziałami kolaborujących z Niemcami Własowców w Gliniszczu oraz z żandarmerią w rejonie Sidry.

W połowie lipca 1944 roku partyzanci „Orlicza” dokonali skutecznej akcji sabotażowej na trasie kolejowej około 10 km od Sokółki w kierunku Białegostoku. Wysadzenie torów doprowadziło do wykolejenia pociągu z niemieckimi żołnierzami, powodując dwudniową przerwę w ruchu kolejowym, co znacząco zakłóciło niemiecką logistykę na tym odcinku.

Tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej na Sokólszczyznę, dowódca oddziału Stefan Ejsmont „Wir” zdecydował o jego rozwiązaniu. Część partyzantów powróciła do domów, jednak wielu pozostało w lasach, obawiając się represji ze strony nowej władzy.

Gdy „Wir” został aresztowany przez NKWD i osadzony w areszcie w Zalesiu, Rochalski wraz ze swoimi żołnierzami przeprowadził brawurową akcję odbicia dowódcy. 20 stycznia 1945 roku pluton „Orlicza” zaatakował areszt i uwolnił Ejsmonta oraz innych żołnierzy oddziału, którzy wpadli w ręce Sowietów.

Wiosną 1945 roku podjęto decyzję o reaktywowaniu oddziału „Wira”, a Rochalski został jego zastępcą. Partyzanci ponownie podjęli walkę z nową, komunistyczną władzą. 15 maja 1945 roku rozbroili posterunek Milicji Obywatelskiej w Sidrze, a 16 czerwca 1946 roku na Wysokiej Górze, przy szosie Buksztel-Sokółka, przejęli transport broni przewożonej do Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Sokółce.

We wrześniu 1945 roku, w obliczu coraz bardziej brutalnych działań władz komunistycznych i akcji „rozładowywania lasów”, Rochalski zdecydował się opuścić oddział. Udał się do Poznania, gdzie podjął pracę w Zakładach Cegielskiego, próbując rozpocząć nowe życie. Jednak wkrótce otrzymał rozkaz od komendanta Franciszka Potyrały „Oracza”, by wrócić do rodzinnych stron i ponownie stanąć na czele oddziału partyzanckiego.

W końcu sierpnia 1946 roku w okolicach wsi Lipina jego oddział starł się z jednostką Wojska Polskiego. Była to jedna z ostatnich większych potyczek partyzantów w tym regionie.

W kwietniu 1947 roku, po ogłoszeniu amnestii, „Orlicz” wraz ze swoimi żołnierzami ujawnił się przed Powiatowym Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego w Sokółce. Liczył na spokojne życie, jednak komunistyczne władze nie zamierzały zapomnieć o jego działalności.

Wyjazd na tzw. Ziemie Odzyskane nie zapewnił mu bezpieczeństwa. 8 lutego 1951 roku został aresztowany przez UB w Strzelinie i postawiony przed sądem. Oskarżono go o sześć „przestępstw”, w tym trzy ataki na posterunki MO, dowodzenie akcją w Buksztelu, starcie z oddziałem Wojska Polskiego oraz posiadanie bez zezwolenia ośmiu karabinów. Groziła mu kara śmierci.

Śledztwo trwało od marca do sierpnia 1951 roku. Ostatecznie, tuż przed rozprawą, sprawę umorzono. Sądownictwo uznało, że jako okoliczność łagodzącą przemawiało to, iż Rochalski nie zabił żadnego człowieka.

Po wyjściu na wolność powrócił do rodzinnych Popławiec. Pracował na gospodarstwie swojego ojca i prowadził życie samotnika. Jego przeszłość partyzancka sprawiła, że był autorytetem dla młodszych pokoleń. Czas spędzał na czytaniu książek i spotkaniach z dawnymi towarzyszami broni.

Zmarł 27 grudnia 1992 roku w wieku 78 lat. Spoczął na cmentarzu w Kundzinie.

Jego bohaterstwo i oddanie sprawie niepodległości zostały uhonorowane wiele lat później. Od 20 maja 2019 roku, rozkazem Ministra Obrony Narodowej, 1 Podlaska Brygada Wojsk Obrony Terytorialnej kultywuje tradycję „Orlicza” i jego oddziału, przypominając o jego niezłomnej postawie w walce o wolną Polskę.

Krzysztof Promiński

Fotografie z rodzinnego zbioru Stanisława Januszkiewicza:

1. Bronisław Rochalski .
2. Szkoła w Popławcach, do której uczęszczał.
3. „Orlicz” na przepustce z wojska w rodzinnej miejscowości z młodszym rodzeństwem 1938 rok.
4. Żołnierze „Wira” ( „Orlicz” pierwszy z lewej)