Organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci oraz wypłacanie wynagrodzenia z tytułu pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka albo świadczonej opieki i wychowania niespokrewnionym z dzieckiem zawodowym rodzinom zastępczym;

Dzieciom pozbawionym częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej Powiat zapewnia opiekę i wychowanie w rodzinie zastępczej.

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej następuje na mocy postanowienia sądu rodzinnego. Rodziny zastępcze zapewniają dziecku warunki rozwoju i wychowania odpowiednio do jego stanu zdrowia, poziomu rozwoju.

Rodziny zastępcze dzielą się na:

1. spokrewnione z dzieckiem,
2. niespokrewnione z dzieckiem
3. zawodowe niespokrewnione z dzieckiem:

• wielodzietne,
• specjalistyczne,
• o charakterze pogotowia rodzinnego.

Pracownicy zatrudnieni w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie są bezpośrednio wykonawcami i koordynatorami zadań opiekuńczych w stosunku do dzieci i rodzin wymagających takiej pomocy, są także wykonawcami postanowień sądowych w części dotyczącej zapewnienia rodzinie zastępczej stosownej pomocy. Realizowanie przez PCPR zadań opieki nad dzieckiem i połączenie ich z pomocą świadczoną dla rodzin stwarza możliwość zorganizowania komplementarnej pomocy rodzinie w wypełnianiu jej funkcji opiekuńczo-wychowawczej.

Rodziny zastępcze od wielu lat pełnią istotną rolę w systemie opieki nad dzieckiem.

Dotychczas były to w większości rodziny spokrewnione z dzieckiem, które podejmowały funkcje opiekuńcze z różnych najczęściej losowych przyczyn. W chwili obecnej do włączenia się w pomoc dziecku chcemy w większym stopniu zaangażować rodziny, które świadomie po przebyciu odpowiednich szkoleń będą pełnić funkcje rodziny zastępczej dla dzieci wymagających opieki. Założeniem nowego systemu jest przygotowanie rodziców zastępczych i ich rodzin do pełnienia tej ważnej roli.

Chcemy, aby to rodzice zastępczy, którzy dokonali wyboru i chcą w ten sposób pomagać dzieciom oczekiwali na dziecko, które takiej pomocy wymaga. Nie przypadek, a świadomy wybór roli opiekuna i wychowawcy ma decydować o woli zostania rodzicem zastępczym. Rodziny spokrewnione z dzieckiem są tak samo ważne jak dotychczas.

Przy kierowaniu dziecka do rodziny zastępczej oprócz pokrewieństwa są brane pod uwagę możliwości rozwoju dziecka jakie zapewnia rodzina zastępcza.

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone małżonkom lub osobie niepozostającej w związku małżeńskim, jeżeli osoby te spełniają następujące warunki:

1. Dają rękojmie należytego wykonywania zadań rodziny zastępczej,
2. Mają stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej,
3. Korzystają z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
4. Nie są lub nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, nie są ograniczone we władzy rodzicielskiej ani też władza rodzicielska nie została im zawieszona,
5. Wywiązują się z obowiązków łożenia na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby, gdy ciąży na nich taki obowiązek z mocy prawa lub orzeczenia sądu,
6. Nie są chore na chorobę uniemożliwiającą właściwą opiekę nad dzieckiem, co zostało stwierdzone zaświadczeniem lekarskim,
7. Mają odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródło utrzymania,
8. Uzyskały pozytywną opinię ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania

Kandydaci na rodziny zastępcze zobowiązani są do odbycia szkolenia, na które kieruje Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie.

Centrum rozpatrując oferty kandydatów do pełnienia funkcji niespokrewnionej z dzieckiem zawodowej rodziny zastępczej, bierze pod uwagę w szczególności:

1. Predyspozycje psychofizyczne kandydatów do pełnienia funkcji, w zależności od typu rodziny zastępczej,
2. Umiejętności niezbędne w opiece nad dziećmi o szczególnych potrzebach,
3. Doświadczenie w pracy z dziećmi o szczególnych potrzebach,
4. Informacje pozwalające na ocenę funkcjonowania kandydatów w środowisku lokalnym,
5. Warunki mieszkaniowe kandydatów pozwalające na przyjęcie dziecka o szczególnych potrzebach

Od dnia 3 października 2005 r., to jest od dnia wejścia w życie z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy – Karta Nauczyciela (Dz. U. nr 179, poz. 1487) rodzinom zastępczym ponownie przysługuje prawo do jednorazowego świadczenia pieniężnego na pokrycie niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego do rodziny dziecka w wysokości do 150 % podstawy oraz do świadczenia pieniężnego jednorazowego lub okresowego w wysokości do 50 % podstawy lub pomocy rzeczowej o wartości do 50 % podstawy, w przypadku, gdy  na skutek zdarzenia losowego, dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej wymaga dodatkowej pomocy.

Podstawa ustalania pomocy pieniężnej, określona w art. 78 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, od 1 czerwca 2002 r. wynosi 1.621 zł; świadczenia ustalone na tej podstawie wynoszą odpowiednio:

• 40% – 648,40 zł,
• 60% – 972,60 zł  (dzieci do lat 7 lub z zasiłkiem  pielęgnacyjnym),
• 80% – 1.296,80 zł  (dzieci do lat 7 i z zasiłkiem pielęgnacyjnym),
• 10% – 162,10 zł (dodatek z tytułu braku pokrewieństwa rodziny zastępczej z dzieckiem).

Przy ustalaniu wysokości świadczenia dla konkretnej rodziny, kwoty te są odpowiednio pomniejszane o połowę dochodu dziecka, jeżeli dziecko nie posiada dochodu pozostają w tej wysokości.

Maksymalna wysokość jednorazowego świadczenia przy przyjęciu dziecka do rodziny zastępczej wynosi 150% podstawy – 2.431,50 zł.