– Wreszcie po wielu latach starań w Sokółce powstanie miejsce, gdzie będziemy mogli oddawać hołd powstańcom styczniowym bo przecież tak wielu mieszkańców naszego powiatu wzięło udział w tym zrywie – zdradził Krzysztof Promiński, ułan z Sokólskiego Pododdziału Kawalerii im. 10. Pułku Ułanów Litewskich.
Dodał, że na sokólskim rynku zostało rozstrzelanych dwóch powstańców: Maciej Woronowicz z Wojnowiec i Mateusz Michał Ciuchna. Ich ciała pogrzebano na łąkach za miastem, w kierunku Nowej Kamionki.
– Nie mają swoich mogił, a dzięki pomnikowi, który powstanie przy kościele pw. św. Antoniego Padewskiego, będziemy mogli wspominać tych wszystkich którzy walczyli wówczas w Powstaniu Styczniowym i pochodzili z terenu naszego powiatu – zaznaczył Promiński.
Pomnik ma być odsłonięty w rocznicę wybuchu największej bitwy stoczonej pod Waliłami, w pobliżu ziemi sokólskiej, na tzw. uroczysku w Piereciosach. Brało w nim udział wielu ludzi pochodzących z okolicznych terenów.
„29 kwietnia powstańcy zostali zaatakowani przez Rosjan. Przewaga ogniowa wojska carskiego zdecydowała o złamaniu szyków partyzantów … W bitwie poległo 32 powstańców, których pochowano w zbiorowej mogile na wzgórzu Piereciosy” – czytamy w książce Waleriana Bujnowskiego, „Z historią przez powiat sokólski”
Pomysł na stworzenie w Sokółce miejsca pamięci powstańców styczniowych to wynik inicjatywy społecznej. Do komitetu należą przedstawiciele Powiatu Sokólskiego, czyli Krzysztof Pawłowski i Zbigniew Dębko, ks. Jarosław Ciuchna, proboszcz Parafii pw. św. Antoniego Padewskiego w Sokółce, sokólscy ułani: major Horsztyński, Grzegorz Czołpiński i Krzysztof Promiński, Marek Bortnik, wykonawca krzyża, Stanisław Piekarski, Łukasz Czeremcha.
– Dziękujemy wszystkim, którzy zaangażowali się w realizację przedsięwzięcia. Pani Patrycji Zalewskiej za wykonanie projektu i pracownikom Starostwa Powiatowego w Sokółce za przygotowanie niezbędnej dokumentacji, potrzebnej do postawienia pomnika – dodał pan Krzysztof.
Przy okazji wzniesienia obelisku pomysłodawcy chcą wydać również specjalną jednodniówkę, w której będą zawarte informacje dotyczące Powstania Styczniowego i jego uczestników z terenów Sokólszczyzny i jej okolic. Pomnik, który powstanie niebawem, wpisze się na listę miejsc upamiętniających powstańców styczniowych. Bo oprócz najbardziej znanych w powiecie sokólskim, takich jak te zlokalizowane w Kuźnicy na Golgocie Wschodu, w Czuprynowie, Kowalach, Szudziałowie i Szyndzieli, istnieją również te mniej znane o których opowiedział Krzysztof Promiński.
Należą do nich:
– Nowa Świdziałówka, gdzie znajduje się grób Jana Kłusewicza,
– Cmentarz w Sokolanach, na którym upamiętniony jest ksiądz Tadeusz Godlewski, proboszcz Sokolan, który został wywieziony na Syberię, uczestnik Powstania Styczniowego,
– cmentarz w Chodorówce, w gminie Suchowola, gdzie znajduje się mogiła pięciu żołnierzy z oddziału pułkownika Romotowskiego „Wawra”, którzy zginęli pod Domuratami,
– w Domuratach znajduje się również pomnik upamiętniający powstańców styczniowych,
– w Jatwiezi Małej bądź Dużej jest krzyż upamiętniający Powstanie Styczniowe.
– Część z takich pomników niestety się nie zachowała, jak np. krzyż w Nowowoli, którego obecnie już nie ma – dodał Krzysztof Promiński.
Zaznaczył również, że olbrzymia prace przy tych miejscach pamięci wykonują leśnicy, którzy dbają o te obiekty. Nie są to jedynie mogiły, ale także drzewa na których umieszczono specjalne krzyże. Powstańcy bardzo często przechowywali w nich swoje meldunki.
– Nieodżałowanym badaczem powstania był śp. Henryk Filkiewicz, który bardzo dużo zrobił, by upamiętnić powstańców i miejsca z nimi związane – zakończył rozmówca.
Sylwia Matuk
Fot. Krzysztof Promiński
