80 lat temu, polscy żołnierze rozpoczęli walkę w ramach operacji „Market Garden”. Był to największy w czasie II wojny światowej atak powietrznodesantowy. Celem rozpoczętej 17 września 1944 r. operacji „Market Garden” miało być opanowanie przez alianckie oddziały powietrznodesantowe mostów na terenie okupowanej przez Niemców Holandii i utrzymanie ich do nadejścia oddziałów sił głównych aliantów. Przewidywano, że ten manewr może skrócić wojnę o kilka miesięcy.
Operacja została zaplanowana przez marszałka Bernarda Montgomery’ego, który stojąc na czele 21. Grupy Armii, prowadził swoisty wyścig z dowódcą amerykańskiej 3. Armii gen. George’em Pattonem o to, kto pierwszy dotrze do terenów przemysłowych III Rzeszy.
Jako pierwsze 17 września zostały zrzucone do Holandii amerykańskie dywizje powietrznodesantowe – 82. i 101. – oraz brytyjska 1. Dywizja Powietrznodesantowa. Następnego dnia w Holandii wylądowały pierwsze oddziały polskiej 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Stanisława Sosabowskiego.
Wśród spadochroniarzy polskiej brygady znaleźli się też żołnierze pochodzący z powiatu sokólskiego. Jednym z nich był kapral Edward Trochim.
Urodził się 22 grudnia 1922 roku w Nowej Kamionce. Przed wojną mieszkał z bratem i rodzicami w Sokółce przy ulicy Grodzieńskiej 7. Jego ojciec Kazimierz, w poszukiwaniu lepszego życia, wyemigrował przed wojną do Francji. W 1937 roku do ojca dołączyli dwaj jego synowie.
Po zaatakowaniu Francji przez Niemcy, Edward służył w 7. Pułku Piechoty, wchodzącym w skład 3. Dywizji Piechoty dowodzonej przez płk. Tadeusza Zieleniewskiego. Po klęsce Francji postanowił przedostać się na wyspy brytyjskie by kontynuować walkę z Niemcami. Próbując dołączyć do polskiej armii w Anglii, został aresztowany przy przekraczaniu granicy hiszpańskiej przez policję Vichy i wysłany do obozu koncentracyjnego na francuskiej Saharze Zachodniej.
Po uwolnieniu w 1942 r. zaciągnął się do 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej, gdzie przeszedł szkolenie spadochronowe.
W brygadzie kapral Edward Trochim pełnił funkcję dowódcy działonu przeciw pancernego. Gdy rozpoczęła się operacja Market, Garden Edward nie skakał ze spadochronem jak większość jego kolegów, lecz wraz ze sprzętem przyleciał szybowcem. Było to 19 września 1944 roku. Złe rozpoznanie i przygotowanie akcji spowodowało, że wylądowali tuż przy Niemcach. Razem z nim szybowcem leciał bombardier Aleksander Uzłowski.
Po wylądowaniu zostali natychmiast otoczeni przez Niemców, którzy najpierw zastrzelili poddających się pilotów, a następnie rozstrzelali Polaków.
Uzłowski opisuje, że kiedy odzyskał przytomność po 3-4 godzinach, musiał odczołgać się od płonącego szybowca. Ciało kaprala Edwarda Trochima było nadal w pozycji, w której został postrzelony, nie więcej niż 10 kroków od szybowca.
Po wojnie tylko grób jednego z pilotów, sgt. Benjamin Huxley został odnaleziony. Znajdował się przy drodze, w grupie grobów żołnierzy brytyjskich na 6-kilometrowym posterunku do Arnhem. Istnieją doniesienia, że pochowani tam żołnierze nie zginęli w pułapce zastawionej przez Niemców, ale ranni zostali przez nich zabici przez zastrzelenie lub przejechanie ciężarówką.
W 2021 roku szczątki kaprala Edwarda Trochima z 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej, pochowanego w grobie nieznanego żołnierza Wojska Polskiego na brytyjskim cmentarzu wojennym w Oosterbeek w Holandii, zidentyfikowano dzięki badaniom Mateusza Mroza, potwierdzonym przez pracowników polskiego Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.
Krzysztof Promiński
Fotografie z rodzinnego archiwum Krzysztofa Gago.
